Sosyalist Amerikan Birlesik Devletlerine Dogru mu?

-HURRIYET DAILY NEWS'TE, 10 MART, 2009 TARIHINDE YAYINLANMIS iNGILIZCE MAKALEMIN TURKCESI-

Amerika’da, hızla kötülesen ekonomik sinyaller, ve 1983’den beri en kötü seviyeye gelen issizlik oranları, Amerikan halkının daha temel ve büyük degiˇimler istemesine yol açmiˇ durumda. Bu yüksek sesleniˇ, öyle görunüyor ki, Obama ve takımı tarafından duyuldu ve yeni yönetimin ajendası daha cesaretli, buyuk ve hatta devrimci kriterleri ile itilmeye baˇlandı. Iki Salı öncesi, Obama’nın Amerikan Kongresine verdigi konusma umit ve ‘yapabiliriz’ nosyonlari ile dolu idi. Harika hitabet tarzı ile Amerikan halkının begenisini toplayan Obama, daha sonrasindaki haftalarda ise hem ekonomik resmin daha kötüleˇmesine hem de Amerikan borsasının 1996 da gordugu noktayi gormesine engel olamadi.
Obama Kongreye yaptıgı konuˇmada tarihin her tarihteki her ekonomik krizde Amerikan halkının cesaretli ve büyük fikirlerle cevap verdigini ve ˇimdi de ekonomiye yeni bir ˇekil vermenin zamanın geldigini, ‘degisimin’ ˇimdi baslayacagını duyurdu. Dıˇleri bakanı Hillary Clinton ise geçtigimiz Cuma günü: iyi bir krizi hiç bir zaman bosgeçme’ dedi. Obama’nın müsteˇarı ise: “Bu kriz bize daha önce yapamayacagımiz seyleri yapmamız için imkan saglayacak” dedi.
Ve böylece macera basladı. 787 milyar dolarlik ekonomiyi canlandırma paketi kanun haline geldikten sonra, 700 milyar dolarlık finans marketlerini kurtarma paketi ve sonrasinda 410 milyar dolarlık 2009 yılı bütcesi. Bu son kısımın icinde 8500 tane earmark olarak adlandırılan, kısacası kongre üyelerinin geldikleri bölgeleri kollayan harcamaları Kongre’de tartısılmaya mahal vermeden geçirmek. Bu earmark harcamalari Washington, DC politikasının uzun yılardır ayrılmaz bir parcasıdır. Bununla birlikte, eski tarzla yapılan bu politika oyunu, bütün secim sloganını ‘degisim’ üzerine kuran Obama’nin verdigi butun sozleri gecirsiz hale getirmekte. Bunlar dıˇında 1 trilyon dolarlık saglık harcaması ve toplamda 4 trilyonluk bütce acıgı Amerikan Kongresini beklemekte ve bu durumdan memnun olmayan bircok kanun yapıcılar parti ayrimi gozetmeksizin Kongrede beklemekte.
Obama yönetiminin bu büyük harcama iceren bütcesinde ülkedeki zenginligi yeniden dagıtmaya yönelik bazı politikalar da göze carpmakta: “ verginin büyük cogunlugu orta ve düsük kazançlı ailelerden zenginlige kaydırılmakta.” Ve bu çok önemli ve ciddi degisim birçok Amerikalının canını sıkmıs durumda. Wall Street ve Amerikan Borsası da bu durumdan memnun degil ve ayrıca hergun baˇka bir büyuk bankerlerinin cagirilması ve rezil edilmesi ve aç gözlülükle suçlanması ayrıca bu sektörün canını sikiyor.
Dogru, açgözlülük bir insanlık eksikligi, ve izin verildigi takdirde, din, dil, ülke ve yer tanımadan her yerde büyüyecktir. Sanıyorum herkes Wall Street patronlarının son yılarda yaptıklarından dolayi suçlayacaktır ve haklıdır. Ama bu ortamı hazırlayan ve devam etmesini saglayan Amerikan kongre üyelerine neden kimse hesap sormamakta?
Obama yönetimi 1990 ların sonunda Amerikan ekonomisini yöneten ve o zamanlar yaptıgı reformlarla bugünlerdeki ekonomik krize zemin hazırlayan birçok ekonomik aktörü yeniden kabinesini alarak, bir kez daha Amerikan ekonomisini yönetmesi icin imkan verdi. Larry Summers, Bob Rubin and Tim Geithner sadece birkacı. Bu insanları tabi ki baˇımıza gelen bütün kötülüklerden sorumlu tutmuyoruz. Yalnız, en azından yaptıgı yanlıslıkların kendilerini yeniden atanmalarına engel olmasıni beklerdik.
Bu nedenle bu benzerligi söyle özetleyebiliriz: Eğer çikolata ve şekerleme ile dolu olan bir odada, uzun bir süre için hic bir türlü denetimi olmadan küçük bir çocuk bırakırsanız, bu çocugun kendisine yapacagi zararı tahmin etmek zor olmaz. Ayni sekilde Wall Street, uzun bir süre hicbir duzenleme yapilmadan yalnız bırakıldı, ve Hükümet tarafından kurulan morgage banklari basta olmak uzere, riskli krediler ile oynamak için teşvik edildi.
Sorumlu Wall Street Yöneticileri Fannie/ Freddy ile başlayarak, sert biçimde cezalandırılması gerektiğini inaniyoruz. Ama yeni baskanının da söyledigi gibi: 'hesaplaşma' günu geldi, ve herkes, bu hesaplasmadan üstüne düseni almalı, Amerikali kanun yapıcılar da bundan mustagni olmayarak. Sadece üzgünüm demeleri yeterli degil, bu tiyatrodan bu kadar diyip cekilmeleri gerekiyor.
Eğer demokrasinin parlayan yıldızı olan Amerika’daki siyasetci ve Kongre üyeleri bunu yapamazsa, yeni ve genç bir demokrasi sahibi olan Türkiye gibi ülkelerin vatandaşları, daha sorumlu ve şeffaf günlere yakınlaˇcagı hayal haline geliyor. Amerika yeniden örnek olmali ve rehberlik etmeli-ki diger ülkelerde de hesaplaˇma zamanı gelen siyasetcilere kapıyı gösterme imkanımız olsun.